Çok Yönlü Bir Müellifin Son Mesajı by M. Nurefşan Kapal

Yaşadığı devirde yeterince anlaşılamamış ve hakkında yapılan eleştirilerle bir anlamda unutulmasına zemin hazırlanmış Uzun Firdevsî, son zamanlarda eserleri üzerine yapılan akademik çalışmalar arttıkça adeta yeniden keşfedilmeye başlanmıştır. Bu çalışmaları ağırlıklı olarak, ortaya koyduğu zengin dil varlığını ortaya çıkarmak amaçlı dil çalışmaları oluşturmuştur. Bunun dışında gördüğümüz kadarıyla biyografisi üzerinde yeterince durulmamış, verilen bilgilerin tekrarından öteye geçilmemiştir.

          Hazırladığımız bu çalışma Firdevsî’nin son eseri olduğu kabul edilen Hayât-nâme’nin[1] tenkitli metninin incelenmesi ve günümüz Türkçesine aktarımınından meydana gelmektedir. Bununla birlikte elde mevcut olan tüm kaynakların kullanılmasıyla yazarın biyografisi ve eserleriyle ilgili net olmayan bazı meselelerin izi sürülerek mevcut verilerden hareketle bazı meseleler netleştirilmiş, kesin sonuca gidilemeyen yerlerde ise yorum ve tahminlerde bulunulmuştur.

          Çalışma; önsöz, giriş, sonuç ve kaynakça dışında dört ana bölümden oluşmaktadır.

          Giriş Firdevsî hakkında bilgi veren temel kaynaklar ve bunların incelenmesine ayrılmıştır. Bu anlamda Firdevsî’nin hayatı hakkında bilgi veren kaynaklar başta “Firdevsî’nin Kendi Eserleri” ve “Tezkireler” olmak üzere “Biyografik ve Bibliyografik Eserler”, “Edebî Eserler” başlığı altında “Süleymân-nâme Muhtasarları”, “Dîvânlar ve Mesnevîler”, “Arşiv Malzemesi” şeklinde tasnife tabi tutularak kısaca tanıtılmıştır. Bahsi geçen bu tarihî kaynakların Firdevsî ile ilgili kısımları çalışmamızın sonunda “Ekler” bölümünde verilmiştir.

[1] Eserin ismi, Firdevsî tarafından son sayfada (96a) Hayât-nâme olarak belirtilmesine rağmen, hem zahriyede hem de serlevhada Hayât ü Memât şeklinde yer almaktadır. Bu çalışmada, müellifin eserini Hayât-nâme olarak adlandırmasını esas alarak, bu ismi tercih ettik ve eser boyunca Hayât-nâme olarak anılmasını uygun bulduk.